1994 yılında Rwanda’da bir soykırım yaşanmış, 100 gün içerisinde bir milyona yakın insan hayatını kaybetmişti. Büyük güçlerin seyirci kaldığı bu soykırım, Batı dünyasının en büyük ayıplarından biridir. O dönemde Rwanda’daki BM Barış Gücü’nün komutanı olan General Romeo Dallaire, soykırım konusunda Batı’nın “kriminal sorumluluğu” olduğunu söylemişti. Başkan Clinton, daha sonra bu konuda özür diledi. Benzeri şeyler 1995’te Srebrenitsa’da da yaşanmadı mı?
Peki, Rwanda’da yaşanan bu korkunç olaylarda Fransa’nın rolü neydi? Soykırımı gerçekleştirenlere Fransa’nın desteği olmuş muydu? Rwanda hükümeti, soykırım konusunda Fransa’yı suçluyor. Soykırımı gerçekleştiren Hutuların bir kısmının Fransa tarafından eğitilip silahlandırıldığını savunuyor. Soykırımın son haftalarında, güvenli bölgeler oluşturmak için Fransız askerleri BM kararı ile Rwanda’ya gönderilmişti. Rwanda hükümeti, Fransız askerlerinin soykırım yapan Hutuların Tutsi kamplarına girmelerine izin verdiğini de ileri sürüyor.
Rwanda hükümeti, kısa süre önce bu konuda bir soruşturma başlattı. Tarihçi, hukukçu, asker, saygın Rwandalılardan oluşan bir kurul, Fransa’nın rolü konusunda soykırımı yaşayanların ifadelerini dinliyor. Soruşturma kurulu, tüm tanıkları dinledikten sonra, Rwanda’nın Fransa aleyhinde Lahey Adalet Divanı’na başvurup başvurmayacağına karar verecek. Rwanda’daki soruşturmadan bağımsız olarak, bir Fransız askeri mahkemesi de, 6 Tutsi’nin başvurusu üzerine Fransız askerlerinin soykırımda rolü olup olmadığını araştırıyor.
Fransa’nın Rwanda soykırımındaki rolü tartışmaları yeni değil. Fransa parlamentosu bu konuyu araştırmak için bir komisyon oluşturmuş ve bu komisyon 1998 yılında Fransa’nın soykırım konusunda sorumluluğu olmadığı ancak “stratejik hatalar” yapıldığı sonucuna varmıştı.
Rwanda soykırımı Cumhurbaşkanı Habyarimana’nın öldürülmesi ile başlamıştı. Bunun üzerine Hutu milisler, Tutsileri ve ılımlı Hutu’ları öldürmeye başladılar. Sonuç soykırımdı. Fransa, öldürülen Cumhurbaşkanını ve Hutuları destekliyordu. Fransa’nın Hutu rejimine silah sağladığı ileri sürülüyor. Geçen yıl, emekli bir Fransız askeri, soykırımdan önce iki yıl soykırımı gerçekleştiren Hutu milisleri eğittiklerini söylemişti. Rwanda’da şimdi oluşturulan soruşturma kuruluna ifade veren Rwanda’nın eski Paris büyükelçisi Jacques Bihozagara, Fransa’nın soykırım yapanlara silah ve eğitim sağladığını söyledi. Rwanda soykırımı konusunda kitap yazan Fransız gazeteci Patrick de Saint-Exupery de, Fransız subayların soykırım yapanları eğittiklerini yazdı. Fransa’nın soykırım planlarını önceden bildiği de ileri sürülüyor.
Soykırım devam ederken Fransa “Turkuaz operasyonu” adı altında Rwanda’ya 2,500 asker göndermişti. Fransız askerlerin soykırımı engellemek için hiçbir şey yapmadığı belirtiliyor. Bu konuda çeşitli iddialar var.
Fransa’nın Rwanda soykırımında rolü olup olmadığı gün gele ortaya çıkacak. Konu çok hassas. Somut verilere ve belgelere dayanmadan kesin bir şey söylemek yanlış olur.
Rwanda’da başlatılan soruşturma önemli. Fransa’nın Rwanda soykırımındaki rolü ile ilgili gelişmeleri ve tartışmaları yakından izlemekte yarar var.
Rwanda soykırımı ile ilgili suçlamalar konusunda Fransa ne yapabilir? Örneğin, Fransa’nın Rwanda soykırımında rolü olduğunu söyleyenleri hapis ve para cezasına çarptıracak bir yasa tasarısını Fransa Meclisi’ne sevkedebilir. Bu tür konuları yasalarla çözümleme yöntemini benimsemediler mi?
<
p style=”background-color: white; font-family: Verdana; font-size: 11px;”>Huseyin Durak